Post Description

http://www.rtvnoord.nl/edestaal/ede_plaatwerk.asp

 Ede Ulfert Staal (Warffum, 2 augustus 1941) woonde zijn eerste levensjaren in Leens. Zijn eerste openbare, muzikale schreden zette Ede als 10-jarige in de dorpsfanfare van Leens waar hij trompet speelde. Hij groeide uit tot een van de de meest succesvolle streektaalzangers aller tijden. Van zijn cd's zijn meer dan honderdduizend exemplaren verkocht. Henk Bemboom was zijn vaste begeleider.
Ede Staal startte met een studie medicijnen aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Na enige tijd veranderde hij van studierichting. Na zijn studie Engels werd hij leraar in die taal en startte hij ook met het schrijven van Engelse songs. Verder bekwaamde hij zich o.a. in het Deens en het Oost-Fries. Ook schreef hij reclameteksten. Ede Staal was op het laatst van zijn leven leraar en decaan in Woldendorp.
In 1974 kwam zijn eerste (Engelstalige) single uit. Hij schreef liedjes onder het pseudoniem E. Paltrams (anagram smartlap). Met Klaas Staal (geen familie) richtte hij het label Mollebone Music op.
Pas in 1981 schreef Ede zijn eerste liedje in het Gronings. Staal werkte vervolgens mee aan programma's van Radio Noord: in Sloaperstil verzorgde hij de rubriek Zuzooien op zundagmörn.
Staal droeg teksten bij aan een spellingscursus in 1986 van Radio Noord. Hij speelde daarbij één van de twee hoofdrollen in sketches bij zes uitzendingen. Grunnegers veur begunners schreef hij daarvoor als opwekkend liedje.
In het jaar van zijn overlijden zou hij de K. ter Laanprijs in ontvangst nemen. De jury omschreef zijn liedjes als "stuk voor stuk juweeltjes van Groninger woordkunst". Ede overleed echter op 22 juli 1986 en kon de prijs die op 4 oktober van dat jaar werd uitgereikt niet meer in ontvangst nemen.

In 1996 maakten Regisseur David Blitz en programmamaker Henk van Middelaar in opdracht van de RVU een TV-documentaire over Ede Staal.
Zijn lied 't Hogelaand werd in 1998 gebruikt in de film De Poolse bruid van Karim Traïda.
Van 1 april tot 26 november 2000 werd in de museumboerderij op het landboed Verhildersum in Leens de tentoonstelling Ode aan Ede gehouden. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling, die circa 65.000 bezoekers trok, werd er een boekje Herinneringen aan Ede Staal uitgegeven. De opening van de tentoonstelling was een nieuwsfeit voor het NOS-journaal.
Op 28 en 29 juni 2001 zongen Rika Dijkstra en Arno van der Heyden liedjes van Ede Staal in de Oosterpoort. De twee concerten werden uitgevoerd met het Noord Nederlands Orkest onder leiding van Lubertus Leutscher. De arrangementen waren van Henk Meutgeert, Hans van der Heide en Wouter de Koning.
Liedjes van Ede Staal worden ook in andere streektalen gezongen: o.a. in het Vlaams door Jules Kabas, in het Fries door Sjoerd van der Ley en Joop van Dijk, in het Zeeuws door Piet Brakman, in het Brabants door Lambert van Hintum en Cor Swanenberg en in het Limburgs door Paul van Loo.
Ondanks zijn postume populariteit lukte het de zanger geen plek in de hitlijsten te veroveren. In 2007 werd Ede Staal uit de Top 2000-lijst geschrapt door de zendermanager van Radio 2, omdat hij na een actie van Het Dagblad van het Noorden echt in de top dreigde te eindigen. In 2011 stond het album As vaaier woorden - 25 jaar na zijn overlijden met als hoogste notering een 64-ste plaats - twee weken lang in de Album Top 100. Deze keer werd de cd uit de lijst verwijderd omdat er geen uitgaven in mogen voorkomen die ouder zijn dan 2 jaar.
Een speciale Groninger liedprijs, de 'EDE-SON' is naar Ede Staal genoemd.