Post Description

Een boek dat je volledig in zijn greep krijgt, dat je slapeloze nachten bezorgt omdat je het niet weg kunt leggen voordat je de laatste woorden gelezen hebt. 'Het schreeuwen van de nacht' van de Amerikaanse schrijver Austin Wright is daar het perfecte voorbeeld van.

Wright, als literatuurwetenschapper en criticus gepokt en gemazeld in het literaire bedrijf, heeft op zijn zeventigste een roman geschreven om van te smullen. De publikatie verliep overigens niet zonder problemen: twaalf uitgeverijen weigerden het manuscript, en de dertiende bracht het in een zeer bescheiden oplaag op de markt. De rest is een succesverhaal: juichende kritieken spraken van een literaire sensatie en er volgde een run op de filmrechten. Wie het boek gelezen heeft, begrijpt onmiddellijk waarom: het bevat alle ingrediënten voor een bloedstollende, psychologische thriller. Toch zitten er elementen in die zich nauwelijks laten verfilmen: de wisselwerking tussen de fantasie van de schrijver en de verbeeldingskracht van de lezer is nu eenmaal onvervreemdbaar specifiek voor het literaire domein. Het is dan ook op de eerste plaats een roman die gelezen moet worden.

'Het schreeuwen van de nacht' is de suggestieve Nederlandse vertaling van de oorspronkelijke titel 'Tony and Susan'. Het boek beschrijft een aantal dagen uit het leven van Susan, een getrouwde vrouw van middelbare leeftijd, die via de post een manuscript krijgt opgestuurd. Het is afkomstig van haar ex-man, van wie zij al twintig jaar niets meer vernomen heeft en het gaat vergezeld van een dringend verzoek het te willen lezen en haar oordeel erover te geven. Zo ontstaat er een roman-binnen-de-roman, getiteld 'Nachtdieren', waarin beschreven wordt hoe Tony, een wiskundeprofessor, tijdens een nachtelijke rit met zijn auto van de weg gedrukt wordt door een obscuur trio dat er met zijn vrouw en dochter vandoor gaat.

Tony probeert zich overeind te houden door beschaafd te wezen, maar realiseert zich dat er achter die 'beschaving' een grote zwakte schuilgaat die hem volslagen machteloos maakt als hij met bruut geweld geconfronteerd wordt. De gruwelijke nachtmerrie waarin hij verzeild raakt, drijft hem geleidelijk naar de rand van een morele crisis en als gevoelens van wraak de overhand krijgen, gaat de knop definitief om.

Het is een ongehoord spannend verhaal; ook Susan moet het manuscript regelmatig terzijde leggen om even op adem te komen. Die vertraging verhoogt niet alleen de spanning, ze is ook bedoeld om ruimte te geven aan de onrust en de angst die zich van Susan meester maakt: haar identificatie met Tony, in wie ze veel van haar ex herkent, roept herinneringen aan het verleden op dat ze voorgoed begraven dacht te hebben en confronteert haar ook met de sleur van haar huidige huwelijk. Zo wordt het manuscript een geraffineerde poging van haar ex-echtgenoot om in haar leven binnen te dringen.

'Nachtdieren' is een thriller van de bovenste plank, een parabel over macht en onmacht, maar 'Het schreeuwen van de nacht' ontleent zijn betekenis toch op de eerste plaats aan de subtiele wisselwerking tussen de twee vertellagen. Vooral in de intermezzo's pakt Wright heel wat problemen bij de kop die betrekking hebben op de kracht van het geschreven woord. Als oude rot in het vak kent hij natuurlijk alle valkuilen in het landschap van de literatuur. Wat beweegt mensen om te schrijven? “Omdat de wereld een onbespraakte puinhoop is, die je niet kunt overzien tenzij je hem onder woorden brengt”, zegt Edward, haar ex-man. Maar Susan heeft haar bedenkingen: “De verhaalvorm maakt herinneringen tot een tekst en ontslaat de geest van de noodzaak tot graven en jagen.”

Keer op keer toont Wright zich een meesterregisseur door zijn personages ideeën en tegenwerpingen in de mond te leggen die je als lezer ook in zou willen brengen, maar hij blijft je voortdurend een stap voor. Als lezer identificeer je je niet alleen met Susan, maar ook met Tony, waardoor er een driedubbele bodem ontstaat waar de verteller op onnavolgbare wijze mee speelt. Wright brengt niet alleen een 'onbespraakte puinhoop' onder woorden, maar doet dat met zoveel suggestiviteit dat de geest voortdurend geprikkeld wordt tot 'graven en jagen'.